Нагасымни буян

Цырендашиев Бальжанима Сахияевич 1909 ондо Загарайн аймагай Хара - Асагад нютагта түрэhэн юм. Эсэгэ Ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда эхинhээнь эсэс хүрэтэрнь тулалдажал гараhан габьяатай.   Олон тоото орден медальнууд энгэрыень шэмэглэгшэ hэн: «Алдар Солын III-дахи шатын орден» (Орден Славы III-ей степени), «Эсэгэ Ороноо хамгаалгын дайнай II-дахи шатын» (Орден Отечественной войны II степени); медальнууд: «За оборону Москвы», «За оборону Восточной Пруссии», «За штурм города Кенигсберг», «За овладение городом и крепостью Кенигсберг», «За взятие Пиллау», «За Победу над Германией».      

1941 онhоо дайнда мордоод, миномётчик гэжэ дайнай мэргэжэл абаад, дайнай гал дүлэн соогуур нэгэ тээгээ нэгэшье шулгарангүй, дайсанай hомондо нэгэтэшье дайралдангүй бэе мэндэ 1945 ондо Кенигсберг хотодо – мүнөөнэй Калининград хотые сүлөөлгэндэ хабаадалсаhаниинь дайшалхы габьяагайнь hүүлшын шата болоhон түүхэтэй. «Аргагүй ехэ байлдаан болоод, шэхэ дүлиирүүлмэ шууяан баруун зүүнээш мэдэхын аргагүй үймөөн боложо үнгэрөөд байхадань, дайнай талмай дээрэ мэдэхэдээ гансааран, ори гансаарханаа, амиды мэндэ үлэшэhэнөө мэдэрбэб. Хайшааш ябахаа мэдэхэ юумэ үгы, тойроод нүхэн харанхы, зай, яахаб, нэгэ тээшээ ябаха хэрэгтэй, эндэ байлтагүй.  Залуудаа Асагад-Шулуутайн дасанай хубараг байhан хадаа хиидэйм сахюусан харалсанаабта даа гээд лэ, зүн бэлигэйнгээ татаhан тээшэл алхан ябажархибаб. Хэды шэнээн, хайшаашье ябаhанаа мэдэхэ юумэ байхагүй… Тиигэжэ ябан байтарни, нэгэ тосхон үзэгдэбэ. Гэдэhэм үлдэжэ зобошонхой, туража үхэхэ туйлдаа хүрэшэнхэй, носожо байhан дэнгэй гэрэлдэ мэхэлүүлэн, захын нэгэ гэрэй үүдэ татабаб.  Орон гэhээм, ай, бурхан! Ганса немецүүд…  Гэдэргээ, hөөргөө гарахын аргагүй, буудажархихань лабтай. Тээлмэрдэн маргаад лэ, үүдэндэнь байшабаб. Нэгэ мантагар немец урдаhаам бодожо ерээд лэ, азиат шэг шарайтай байhандам юм гү, али хиидэйм сахюусанай хараhанда юм гү, мүр дээрэм альгаараа тоншон байжа, столдо абаашажа hуулгаба.  Аргагүй ехээр лэ немецүүдтэ хүндэлүүлжэ, хүхин сэнгэн хоноhомни гайхалтай…